Lezen: Efeze 5:22-29; 6:1-4
Zingen: Lied 95:1-2; 95:3; Ps. 25 :3; 78:2; 103:5; Lied 434:1-5
Gemeente van onze Here Jezus Christus.
De winkeliers hebben het slim bekeken: elk jaar hebben we niet alleen een moederdag, maar ook een vaderdag. Veel mannen worden vandaag blij gemaakt met een flesje aftershave, een paar sokken of een nieuw stuk gereedschap. Dat kunnen aardige momenten zijn voor vaders. Op die dag staan ze in ere.
Maar nu alle andere dagen van het jaar! Wat krijgt vader dan van moeder en de kinderen? Ontvangt hij dan het hem toekomende respect, zoals God in het vijfde gebod van ons eist: ‘Eer uw vader…’? En in de spreuk: ‘Luister naar je vader, hij die je verwekt heeft’?
Hoort u hoe open en eerlijk de Schrift over deze dingen spreekt? ‘Hij die je verwekt heeft.’ Hoe vaak lees je ook niet: ‘Hij had gemeenschap met haar en zij baarde hem een zoon’. Vader had gemeenschap met moeder en zij baarde hem (!) – jou! Zo schiep God jou als mens.
Vrienden en vriendinnen kun je zelf uitzoeken, maar Gód gaf jou deze man als je vader. Hij ‘gewon’ jou (ook bijbeltaal) bij moeder. En nu wil God dat je levenslang deze man eert. Het Hebreeuws zegt feitelijk dat je zijn gewicht moet erkennen, zodat hij een gewichtig man voor je is.
Gebeurt dit onder ons? Erkennen we vaders positie in huis? En hóe doen we dit? Afgedwongen of uit geloofsgehoorzaamheid aan Gods gebod? En hoe gaat vader zelf met zijn positie om? Kent hij naast zijn rechten ook zijn plichten? Maakt Hij het ons makkelijk om hem te eren of juist moeilijk? Daarover wilde ik in deze dienst wat Schriftlicht laten schijnen, vooral vanuit Efeziërs 5 en 6 (dat ik natuurlijk niet vers voor vers kan bespreken).
Ja, je vader! Dat is de man die heel veel van je houdt en die je als peuter voor op zijn fiets meenam. De man tegen wie je als klein kind zo hoog opkeek en bij wie je je zo veilig voelde. Zolang je nog thuis was, werkte hij voor je eten en drinken, je kleren en schoolboeken en het huis waar jullie woonden. Deze man bad God op zijn knieën om het behoud van jouw leven, toen je eens met hoge koorts in het ziekenhuis lag. Jazeker, soms wees hij je terecht en strafte hij je wel, maar achteraf geef je hem groot gelijk. Hij leerde je gehoorzaamheid en verantwoordelijkheidsbesef. Nu twijfel je er niet aan dat hij dit deed uit liefde en voor je levensgeluk.
Misschien leeft je opa nog, de grootvader, de vader van je vader. Jouw vader staat tussen hem en jou in. Jouw vader is de schakel tussen jou en je voorgeslacht. Hij zal je daarvan wel het een en ander verteld hebben. Anders moet je hem er maar eens over vragen. Wie je vier grootouders waren en hoe die leefden. Zo leer je Gods genadige bemoeienis met je familie kennen.
Reken maar dat je grootvader geen avond naar bed gaat (of ging) voordat hij al zijn kinderen (jouw vader) en zijn kleinkinderen (jou en je broers en zussen) aan de Vader in de hemel heeft opgedragen. Weet je wat ook iets moois is? Als opa bij jullie eet en vader na de maaltijd aan hem vraagt: ‘Wilt u met ons lezen en bidden?’ Als je dan ook nog samen zingt, dan zie je bij jullie het slot van Psalm 79: ‘Geslacht meldt aan geslacht, uw goedheid en uw kracht, de grootheid van uw daden’.
Ja, vader! Dat is ook de man die je kort na je geboorte met moeder naar de doopvont bracht, want hij geloofde dat jij reeds als baby een ‘erfgenaam van het Rijk van God en van zijn verbond’ was en dat God die genade aan jou wenste te verzegelen. Maar eerst moest hij toen plechtig beloven dat hij je bij het opgroeien zou onderwijzen in de christelijke leer.
Kunnen en doen onze vaders dat nu ook? Praten ze wel met hun grotere kinderen over de preek? Brengen ze de grote wereldgebeurtenissen wel eens in verband met wat de Bijbel leert? Wordt de president van Amerika voor de wereld ten voordeel of ten oordeel? Wat wil God met de ontwaakte meedogenloze Islam? ‘Jongens, laten we bidden dat God die geen macht over ons geeft.’ Bidden de vaders aan tafel ook wel eens voor de regering? En voor terugkeer van ons land en volk naar God en zijn verbond?
Vaders, weten jullie in welke geest jullie kinderen leven en les krijgen op school? Bidden jullie aan tafel ook heel gewoon dat de Here God hun huiswerk wil zegenen? En bid je met ze als ze voor een toets of examen zitten dat zij hun werk nu niet zullen verknoeien door hun zenuwen? En dat ze sterk zullen staan als jongens of meisjes hen tot zonde willen verleiden door alcohol, drugs, onzedelijke bladen en films? Bid je voor en met ze als ze solliciteren? Breng je ze zo de vreze des Heren bij?
Ik heb er eerlijk gezegd wel zorg over. Waarom? Onder meer omdat wij amper leerdiensten en catechismusprediking meer kennen. Dat moet wel leemten aan Schriftkennis tot gevolg hebben. Ik geef al veertig jaar een Bijbelcursus, maar daar komen bijna alleen vrouwen en wat oudere mannen, maar nauwelijks jonge vaders. Of die dan thuis voor zichzelf wèl regelmatig een flink stuk in de Bijbel lezen of een goed boek over de Heilige Schrift? Ik betwijfel het. Maar wat je zelf niet weet, kun je je kinderen ook niet overdragen (laat staan een buitenkerkelijke). Zo wordt het hele gezins- en kerkelijke leven oppervlakkiger. Iemand noemde dit ‘de versimpeling en de versuikering’ van de kerkdiensten. En u weet wat de Here door Hosea zei: ‘Mijn volk gaat te gronde door het gebrek aan kennis’ (4:6).
Ja, vader-zijn is een voornaam ambt, een zeer belangrijke taak, zeg maar een bediening die God je oplegt. Jij bent als vader het hoofd van het gezin en draagt de laatste verantwoordelijkheid. We hebben het net gelezen: ‘Vrouwen, erken het gezag van uw man als dat van de Heer, want een man is het hoofd van zijn vrouw, zoals Christus het hoofd is van de kerk’ (Ef. 5:22).
Zo is het nog altijd Gods orde: ‘Christus is het hoofd van de man, de man is het hoofd van de vrouw en God is het hoofd van Christus’ (1 Kor. 11:3). De man heeft dus wel degelijk zelf ook een hoofd boven zich, ja zelfs Jezus Christus heeft God als zijn hoofd boven zich!
Zeker, vader staat er niet alleen voor. God gaf hem moeder als zijn onmisbare steun, zoals Hij Eva naast Adam plaatste om hem bij te staan. Maar Adam droeg als man de hoogste verantwoordelijkheid. Wij zondigden als mensheid niet ‘in Eva’, hoewel zij de eerste was die zondigde, maar ‘in Adam’!
Intussen hebben de mannen en vrouwen die deze scheppingsorde eerbiedigen, het in onze moderne wereld allesbehalve gemakkelijk. Het Goddelijk vaderambt wordt zwaar aangevochten en vaders gezag wordt flink ondermijnd. ‘De man het hoofd van zijn vrouw? Kom nou, zeg!’ Dat wordt zelfs in orthodoxe kringen glimlachend tegengesproken. Eerlijk gezegd lijken veel christenmannen het zelf ook best te vinden dat zij niet als hoofd van hun gezin beschouwd worden. Zij laten de leiding van het gezin – ook nog gemakzuchtig – in handen van hun vrouw. ‘O, dat zoekt zij wel uit.’
Dat zijn nog steeds de gevolgen van de Franse Revolutie van 1789, met haar leus: ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap!’ ‘Ni Dieu, ni maître. Geen God en geen meester’. Sindsdien staan alle gezagsverhoudingen in Europa en Amerika op losse schroeven, want gezag daalt niet áf van God, maar komt óp uit het soevereine volk.
De grote ongelovige massa erkent ook geen hemelse Vader meer, van wie al het aardse, menselijke vaderschap een afbeelding mag zijn. Een hemelse Vader die Goddelijk gezag over je uitoefent, die je liefheeft en voor je zorgt, je leidt en aan zijn geboden bindt en je zo nodig straft?
U ziet het om u heen. Wie de hemelse Vader niet meer erkent, krijgt moeite met het aardse vaderschap. Vaders die je niet alleen liefhebben en je wensen vervullen, maar je ook de wet stellen en die handhaven? Er verschijnen boeken onder de titel: Het vaderloze tijdperk en De wereld heeft geen vader. Omdat veel vaders hun roeping niet meer kennen en voortijdig afstand hebben gedaan van de regering.
[Ik las bij een christenpsychiater dit: ‘Wanneer ik mijn neuro-psychiatrische spreekuurervaring gebruik, dan zou ik zeggen dat er tegenover iedere vrouw die bang is voor haar man, tenminste tien mannen staan die bang zijn voor hun vrouw’ (Van der Does de Willebois, 78)]
Dat is de tijdgeest die we inademen wanneer we voor de tv zitten, de reclame bekijken, kranten lezen en zijn invloed op de mode zien. Onze westerse wereld is door en door antiautoritair ingesteld. Haar sleutelwoorden zijn: mondigheid, democratiseren, medezeggenschap. In zo’n afvallige en opstandige wereld moeten onze mannen het ambt van vader uitoefenen en christelijke gezinsverhoudingen tot stand brengen.
Zijn eer als vader en hoofd van het gezin spreekt niet meer vanzelf, hij moet zich ‘waarmaken, zoals de leraar en de directeur en de minister hun gezag moeten ‘waarmaken’, anders laten we ze vallen.
Maar God wil dat je vader eert, omdat Hij deze man als jouw vader uitkoos en dat Hij hem met gezag bekleedde. Ook moeder moet erkennen dat God hem het hoogste gezag gaf. Dat doet ze ook wanneer ze zegt: ‘Vraag dat maar aan je vader’. Waarop die dan heel vaak antwoordt: ‘Wat zegt je moeder ervan?’ Zo erkent hij haar als zijn steun en toeverlaat.
Maar wacht nu eens even! Wordt die man zo geen huistiran? Nee. Als hij een oprecht gelovige is, die Christus als zíjn hoofd eerbiedigt, dan wordt zo’n vrome vader geen dictator. En als hij dat wel wordt, is hij zijn hoofd Christus ongehoorzaam.
Nu, wat de christelijke huwelijksorde inhoudt, hebben we net gelezen in Ef. 5. Zeker, daar staat om te beginnen: ‘Vrouwen, erken het gezag van uw man als dat van de Heer’ (5:23. Let wel, dat is niet de cultureel bepaalde en achterhaalde visie van een zekere Paulus, een antieke theoloog, zoals helaas ook in orthodoxe kring beweerd wordt. Maar dat is de huwelijksorde die God bij de schepping van Adam en Eva instelde. Zeg maar: de oorspronkelijke paradijsorde.
In de tweede plaats moeten vrouwen zich aan het gezag van haar man onderwerpen zoals de kerk het gezag van Christus erkent. Nou, zeg nu zelf, zúchten wij als kerk onder het gezag van onze Heer en Heiland? Of doen we niets liever dan Hem eren met woord en daad?
Maar dan nu nog eens die vaders. Biedt hun hoofd-zijn dan geen vrijbrief om huistirannen te worden? Nee! Dan misbruiken wij het woord hoofd voor een karikatuur van het christelijke huwelijk. Denk nu eens even aan uw eigen hoofd. Wat doet uw hoofd nu anders dan dag en nacht liefdevol voor ons lichaam zorgen, ervoor opkomen, het leiden en beschermen? Oneindig veel liefdevoller komt Jezus Christus als hoofd van zijn gemeente voor haar op. En aan dat liefdevolle hoofd moeten de getrouwde christenmannen hun hoofd-zijn afstemmen.
Vader moet dus in alle opzichten voor zijn vrouw en kinderen een heilzaam, een dienend hoofd zijn. ‘Mannen’, schreef Paulus, ‘heb uw vrouw lief zoals (!) Christus de kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft prijsgegeven.’ Nou, ga er maar aan staan als christenman! Ziet u dat mannen hier een nog grotere opdracht krijgen dan hun vrouwen? Haar liefhebben met een opofferende liefde! Jezus’ voorbeeld en diens liefde volgen kan nooit zelfzuchtige eigenliefde voortbrengen. Jezus’ liefde draaide nooit om krijgen, maar altijd om geven.
Hoofd-zijn in een christelijk huwelijk houdt leiderschap en eindverantwoordelijkheid in, maar nog meer liefdevolle zelfovergave voor vrouw en kinderen. Precies het tegenovergestelde van de karikatuur die men hiervan maakt: de man op de troon en zijn vrouw als zijn sloofje op zijn voetenbank.
Waar beiden Christus navolgen, is zowel tirannie als slavernij uitgesloten. Want waar liefde woont, heersen geduld en goedheid en geen afgunst, ijdel vertoon, grofheid, zelfzucht en concurrentiestrijd, lees 1 Kor. 13.
Met dit evangelie begon Paulus de ware bevrijding van de vrouw in Europa. Hij tastte er alle heidense huwelijkswanorde in de wortel mee aan. Wat kan het geluk van moeder en kind immers beter garanderen dan wat de Schrift hier vader gebiedt? Hij moet in zijn huwelijk een voorbeeld nemen aan de liefde van Christus, de zuiverste en meest zelfverloochenende liefde die ooit op aarde vertoond is en zo zijn vrouw en kinderen leiden, beschermen en verzorgen.
Ik zou zeggen: wat zal de vrouw van zo’n man liever doen dan hem daarom eren? En bidden dat haar dochters straks ook zó’n man mogen ontvangen.
Nu tenslotte nog even iets over de kinderen.
Aan hen schreef de apostel: ‘Kinderen (-), toon eerbied voor je vader en moeder’, want dat is een fundamenteel gebod met een belofte van levensgeluk. Uit ongehoorzaamheid aan dit gebod kan alle mogelijke ellende voortkomen: moord en doodslag, echtscheiding en prostitutie, diefstal en afpersing, liegen en bedriegen, overlast en (dodelijke) verkeersovertredingen.
Veel daarvan had voorkomen kunnen worden als mensen zich aan het fundamentele gebod hadden gehouden: ‘Eer uw vader en uw moeder!’ Vader had nog zo gewaarschuwd, maar nee hoor. Tot in regeringskringen maakt men zich bezorgd over de ontbinding van de moderne westerse samenleving. Grondoorzaak? Ongehoorzaamheid aan het eerste en het vijfde gebod.
Maar dit gebod heeft ook nog een andere zijde: vaders kunnen hun gezag ook misbruiken! In Paulus’ tijd waren veel huisvaders inderdaad huistiránnen. Het tegenbeeld van de hemelse Vader, die barmhartig en genadig is, geduldig en groot van goedertierenheid, niet eindeloos twist en eeuwig toornt (Psalm 103). Zulke harde vaders kregen dit van Paulus te horen: ‘Vaders, maak uw kinderen niet verbitterd, maar vorm en vermaan hen bij het opvoeden zoals de Heer dat wil’ (Ef. 6:4).
Daar kun je tussen haken ook uit afleiden dat vaders de opvoeding van hun kinderen niet helemaal aan moeder en nog minder aan kerk en school mogen overlaten. Er is in het leven van een kind geen belangrijker invloed dan die van zijn gelovige vader en moeder. Maar daar hadden we het al over.
Paulus waarschuwt met name de vaders hun kinderen niet verbitterd en moedeloos te maken. Want vader heeft nu wel het hoogste gezag in huis, maar niet om zijn kinderen onder zijn autoriteit te verpletteren en alle onafhankelijkheid te ontnemen. Reken maar dat kinderen het feilloos merken of ze gestraft worden uit liefde of in blinde drift. Lees maar in de Bijbel hoe liefdevol en geduldig God met Israël omging.
God vraagt van òns toch ook geen blinde en slaafse gehoorzaamheid? Hoeveel voorschriften in het boek Spreuken zijn niet met redenen omkleed. ‘Doe dit, want dan voorkom je dat.’ Respecteer toch als ouders de grenzen van wat een kind al kan of nog niet kan. Sommige vaders behandelen een tiener alsof het nog een kleuter is.
Het is ontstellend hoeveel mensen door een harde opvoeding levenslang psychisch zijn beschadigd en als volwassenen nog vol bitterheid zitten vanwege hun autoritaire en hardvochtige vader. Sommigen koesteren op oudere leeftijd nog wrok vanwege de vernederingen waarmee zij in hun jeugd zijn getergd. Je hebt ouders die zelfs hun getrouwde kinderen nog willen regeren.
‘Vorm en vermaan ze zoals de Heer dat wil’, houdt de apostel ons voor. Maar dat verder uitwerken gaat het kader van deze preek te buiten.
Bijbel lezen, Bijbel lezen, Bijbel voorlezen, levenslang, iedere dag, is op zichzelf van hoge opvoedende waarde, want daarin komt het hele mensenleven ter sprake. Wanneer het gesprek gaat over grote en kleine gebeurtenissen moeten vaders daar eenvoudigweg wat Schriftlicht over laten schijnen. Zoals bijvoorbeeld bij een schokkend doodsbericht: ‘Ja, jongens, de Here Jezus zei het vaak: Wees dus waakzaam.’. Daarom zei ik aan het begin van de preek: Vaders, zorg dat je wat parate Schriftkennis hebt.
Hiermee heb ik wat Schriftlicht laten schijnen over het vaderschap en ons christelijke gezinsleven. Uiteraard lang niet volledig, maar wel fundamenteel.
Kunnen alle vaders wat we vanmorgen aanroerden? Nee, want alle vaders zijn niet gelijkelijk begaafd en zelf ook mensen vol zonden en gebreken. Ze kunnen niet mééster zijn op alle punten. Wie verwacht er nu volmaakte vaders? Zalig de man die er biddend naar streeft zijn heerlijk vaderambt te bekleden zoals de Heer het wil. En gezegend de vrouw en kinderen die een vader hebben of hadden die werkelijk vader was.
Ik bedoel niet dat hij altijd gelegenheid had om met je te spelen. Trouwens, hoe kort duurt die speelleeftijd? Nee, ik bedoel een vader die je liet voelen hoeveel hij van jou en je moeder hield. En dat hij het meende wat hij aan tafel bad. En dat hij zelf ook deed wat hij uit de Bijbel voorlas. En dat hij ook van Gods gemeente hield.
Vaders, kom, nu niet moedeloos worden hoor! Vraag de Heer maar veel om wijsheid, want dat is een wondermiddel. Als je daarom bidt, geeft Hij je die zonder verwijten. Pleit ook maar veel op de doop van je kinderen en houd de Here voor dat het ook zijn eer raakt dat onze kinderen bij Hem blijven, want dat is toch het hoogste doel van je vaderschap?
Troost je er maar mee dat Gods kracht altijd in zwakheid wordt volbracht. En dank Hem vooral dat je er als hoofd van het gezin niet alleen voor staat, maar dat God je de steun gaf van haar bij wie je je kinderen ‘gewon’. Dank Hem ook als je mag beleven dat je vrouw en je kinderen je eren en liefhebben!
Jongens en meisjes, eer de vader die God jou gaf. Heb geduld met zijn gebreken, dan denkt God: Goed zo, jongen! Goed zo, meisje! Eer jij je vader? Dan eer Ik jou!
Moge de Heer alle vaders en moeders, jongens en meisjes in deze gemeente zegenen door hun gehoorzaamheid aan zijn heilzame scheppingsorde voor huwelijk en gezin. Dan vormen wij de nieuwe mensheid, die door Gods Geest vernieuwd wordt naar het beeld van Jezus Christus, onze Heer, die zijn hemelse Vader en zijn vader-voor-de-wet, de timmerman Jozef, levenslang volmaakt gehoorzaam was.
AMEN